Roboty konserwatorskie przy zabytkach budownictwa murowanego mają bardzo specyficzny i skomplikowany charakter: obejmują one różnorodną problematykę techniczną, która w większym lub mniejszym stopniu musi być dostosowana lub podporządkowana zagadnieniom estetycznym. Stąd powstaje duża trudność w jednoznacznym określeniu nazw, które by z jednej strony precyzowały rodzaje i zakres robót budowlanych, z drugiej zaś uwzględniały zakres czynności konserwatorskich.
Współczesna praktyka konserwatorska stosuje terminologię określającą:
a) rodzaje i zakres robót budowlanych,
b) rodzaje i charakter zabiegów konserwatorskich,
c) inne czynności techniczne, które w ścisłym znaczeniu nie są robotami budowlanymi ani zabiegami konserwatorskimi, ale służą celony ochrony i zabezpieczenia zabytków.
Rodzaje i zakres robót budowlanych
Określenie rodzaju robót budowlanych ma ścisły związek z planowaniem rzeczowym i zabezpieczeniem środków finansowych przy konserwacji zabytków. Ponieważ każdy zabytek architektury posiada określone wartości techniczne i eksploatacyjne, zależnie od zakresu prace budowlane mogą mieć charakter:
a) robót zabezpieczających,
b) napraw okresowych,
c) napraw gruntownych.
Roboty zabezpieczające mają na celu powstrzymanie wszelkich szkodliwych i postępujących procesów destrukcyjnych, zagrażających budynkowi lub jego częściom, względnie ruinom. Roboty te podejmuje się także w przypadkach awaryjnych, gdy stan techniczny budynku zagraża bezpieczeństwu publicznemu albo gdy chodzi o utrwalenie stanu zabytku jako tzw. ruiny trwałej. Roboty zabezpieczające wiążą się nierozdzielnie z zastosowaniem środków i konstrukcji zabezpieczających doraźnych lub trwałych, których charakter zależy od rodzaju i przyczyn zagrożenia, względów bezpieczeństwa, ekonomii i warunków użytkowych. O rodzajach i sposobach zabezpieczenia zabytków traktują szerzej inne rozdziały.
Naprawy mają na celu utrzymanie budynków i ich otoczenia w stanie bezpiecznego użytkowania i należytego wyglądu estetycznego.
Naprawy okresowe polegają na systematycznej działalności profilaktycznej i powinny obejmować likwidację przyczyn i skutków uszkodzeń mogących spowodować przedwczesne zniszczenie budynku lub jego elementów. W tym przypadku roboty dotyczą głównie naprawy lub wymiany elementów wykończenia albo wyposażenia, które zostały zniszczone w większym lub mniejszym stopniu na skutek normalnego zużycia albo w wyniku niewłaściwej eksploatacji (np. reperacja pokrycia dachowego, tynków, stolarki budowlanej, podłóg itp.). Naprawy okresowe mogą dotyczyć tak zabytków użytkowych, jak i nieużytkowych. Powinny one dotyczyć tylko rzeczy istotnych i nie mogą naruszać danego zespołu konstrukcyjnego albo układu kompozycyjnego budynku.
Naprawa gruntowna ma na celu doprowadzenie budynku do pierwotnej lub prawie pierwotnej sprawności technicznej i użytkowej. W tym przypadku roboty budowlane polegają przede wszystkim na wzmocnieniu lub wymianie ważnych elementów konstrukcyjnych, na wymianie elementów wyposażenia, które uległy częściowemu lub całkowitemu zniszczeniu, na wykonaniu od nowa robót wykończeniowych, na zwiększeniu bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Naprawa gruntowna powinna przyczynić się do podniesienia wartości technicznej i użytkowej, a zwłaszcza poprawy warunków mieszkaniowych. W związku z tym w toku napraw gruntownych przeprowadza się modernizację układów funkcjonalnych i wyposażenia instalacyjnego. W każdym przypadku naprawy powinny przyczynić się do przedłużenia czasu trwania zabytku.
Roboty konserwatorskie przy zabytkach budownictwa murowanego mają bardzo specyficzny i skomplikowany charakter: obejmują one różnorodną problematykę techniczną, która w większym lub mniejszym stopniu musi być dostosowana lub podporządkowana zagadnieniom estetycznym. Stąd powstaje duża trudność w jednoznacznym określeniu nazw, które by z jednej strony precyzowały rodzaje i zakres robót budowlanych, z drugiej zaś uwzględniały zakres czynności konserwatorskich.
